Θέση: Δήμος Θεσσαλονίκης

Έφη Καρυώτη, Krista Liezen, Άγγελος Παπαγεωργίου, Μαίρη Σκουλούδη

Συνεργάτες: Ν. Βασιλειάδη, Ε. Σαμαρά, Α. Σίβη, Ε. Τυρπένου

Η Θεσσαλονίκη οργανώνεται και επανοργανώνεται με παράλληλες και εγκάρσιες ρυμοτομίες ως προς το θαλάσσιο μέτωπο. Ο άξονας Αχειροποιήτου-Αγίας Σοφίας-Μητροπόλεως εμφανίζεται σε όλους τους χάρτες, από την εντός των τειχών πόλη μέχρι το σχέδιο Εμπράρ.
Η παράθεση μνημείων κατά μήκος του άξονα και η εγκατάσταση νεώτερων κατασκευών και χρήσεων στην πάροδο του χρόνου συνιστά ένα επεισόδιο της αστικής συγκρότησης. Πέρα απ’ το προφανές τοπίο της σύγχρονης πόλης τα μνημεία συντηρούν τη μνήμη του επιπέδου της Θεσσαλονίκης κάτω από τις επάλληλες επιχώσεις των αιώνων που ακολούθησαν. Αποτελούν τις σταθερές σε ένα νεώτερο κτισμένο περιβάλλον που διατηρεί τη ιδιότητα του πεπερασμένου. Το νεότερο έχει το δικαίωμα στο τέλος του -στην αντικατάστασή του – το μνημείο έχει την υποχρέωση της αθανασίας.

Οι ανοικτοί χώροι έχουν άμεση αναφορά στα βυζαντινά μνημεία. Οι προσδοκίες για την τύχη τους διαφέρουν. Είναι εν δυνάμει, ελεύθεροι «χώροι πρασίνου», αλλά και ταυτόχρονα χώροι απ’ όπου μπορεί να αναδυθεί το επόμενο αρχαίο σπάραγμα, χώροι προς ενοικίαση. Πάνω απ’ όλα όμως χώροι όπου υφαίνεται η συλλογική μνήμη. Η μνημειακή ανάπτυξη της Ερμού σε σχέση με την πλατεία της Αγ. Σοφίας έχει αναλωθεί σε ένα κόμβο «ροών» και ο χαρακτήρας της πλατείας ως χώρου «στάσης» έχει εξοβελιστεί.
Το metro ως υπόγεια ροή ανθρώπων τέμνει εγκάρσια τον οδικό άξονα της Αγίας Σοφίας και επανατροφοδοτεί την αστική επιφάνεια με κινήσεις και δραστηριότητες. Οι κινήσεις–ροές στους παράλληλους με την θάλασσα άξονες είναι εντονότερες από τις εγκάρσιες–με τις παράλληλες να αναφέρονται στην μετάβαση ενώ τις εγκάρσιες να αναφέρονται στους προορισμούς-στάσεις Ο άξονας Αχειροποιήτου– Αγίας Σοφίας διεκδικεί την επανένταξη του σ’ αυτό το σύστημα καθώς η απελευθέρωση του χώρου από το αυτοκίνητο δημιουργεί νέους συσχετισμούς.

Πλατεία Αχειροποιήτου, Πλατεία Αγ. Σοφίας, Πλατεία Μητροπόλεως Διαπραγμάτευση του αναγλύφου/επαναπροσδιορισμός των ορίων

Στην πλατεία Μητροπόλεως με την καθαίρεση της περίφραξης του περιβόλου προ-βάλλεται η λειτουργία του Ναού στον άξονα και η ανάδειξη του συμπλέγματος των κτιρίων Τσίλλερ.

Στην Αχειροποίητο ο υποβιβασμός του επιπέδου δυσχεραίνει την αντίληψη του μνημείου. Η καθαίρεση του σημερινού αναλληματικού τοίχου επί της Αγίας Σοφίας και η ενοποίηση του περιβόλου με την πλατεία Μακεδονομάχων στο ίδιο επίπεδο θα συνδράμει στην αντιληπτική πρόσληψη και στη λειτουργική ενσωμάτωση της Αχειροποιήτου στο δημόσιο χώρο.

Η Αγία Σοφία ολοκληρώνει τη δημόσια ανασυγκρότηση της Ερμού. Η οδός Ερμού αποδίδεται στην πόλη ως πλατεία η οποία με την καθαίρεση της περίφραξης του Ναού διεμβολίζει ομαλά την ιστορική στάθμη της Θεσσαλονίκης. Ο νηφάλιος όγκος της Αγίας Σοφίας αναδύεται ως η «Πλατυτέρα» της διαχρονικής υπόστασης της πόλης.

Η υπόγεια ροή του νερού, η ανάμνηση της κοίτης του χειμάρρου που προηγήθηκε της αστικής οργάνωσης, αποτελεί το βασικό χειρισμό της διάρθρωσης του νέου δαπέδου. Η ροή επανέρχεται στην επιφάνεια και επαναφέρει την «γραμμή ζωής» (lifeline) του πρασίνου, ενός πρασίνου που είναι αναγνώσιμο με αναφορά στην ελληνική φύση. Οι φυτεύσεις αναπτύσσονται με συνέπεια κατά μήκος του άξονα με επιλεγμένα είδη που αντιστοιχούν στην χλωρίδα από τις υπώρειες του βουνού (πλατεία Μακεδονομάχων) ως την χλωρίδα δίπλα στην θάλασσα. Η χάραξη του συστήματος νερού-φυτεύσεων σχολιάζει την υλοποιημένη ρυμοτομία. Η αβαθής ροή του νερού επάνω σε κυματιστές επιφάνειες από σκούρο γρανίτη όπου το νερό γλύφει και οδηγείται με τη βαρύτητα. 

Το νερό προσφέρει το κλειδί κατανόησης της κάθε πλατείας: 

Στην Αχειροποίητο, κρουνοί ρίχνουν ελεύθερα το νερό στο έδαφος για να οδηγηθεί σε υπόγειο σύστημα διάτρητων αγωγών απ’ όπου διανέμεται στις περιοχές προς άρδευση. Το σύστημα παραπέμπει στα παραδοσιακά κανάλια ποτίσματος αγρών. Στην επιφάνεια, λωρίδες από κυβόλιθο τοποθετημένο εν ξηρώ στην προβολή των αγωγών, απαραίτητη επικάλυψη για την εκάστοτε συντήρηση του συστήματος διαμορφώνουν γραμμές δίνης που ακολουθούν τις ισοϋψείς της πλατείας. Μία σπείρα όπως πιθανόν θα δημιουργούσε ένα άνοιγμα στη ροή ενός ποταμού. 

Στην πλατεία Αγίας Σοφίας το νερό συμβολίζει με τους τρείς κρουνούς πόσιμου νερού τις τρείς θρησκείες με καταλυτική επιρροή στην ζωή της πόλης: Χριστιανισμός, Ιουδαϊσμός, Ισλάμ. Ένα σύστημα από συγκοινωνούντα δοχεία-ανοικτά κανάλια που ποτίζουν τους κήπους της Ερμού απηχούν την συμβολική εικόνα του κήπου-παράδεισου η οποία αποτελεί κοινό τόπο των τριών θρησκειών.

Στην πλατεία Μητροπόλεως, στο εκλεκτικιστικό-νεοκλασικό σύνολο κτιρίων του Τσίλερ, μία επιφάνεια νερού αγκαλιάζει και αντικατοπτρίζει μέσω του ειδικά μελετημένου φωτισμού mirror lighting την όψη του Μουσείου Μακεδονομάχων. Η εγκατάσταση φωτισμού που προσομοιάζει με καλαμιές αποτίει φόρο τιμής στον Μακεδονικό Αγώνα αλλά και φέρνει συνειρμούς της εκβολή του ποταμού προς την θάλασσα.