Θέση: Ζίτσα Ιωαννίνων

Η Μονή του Προφήτη Ηλία Ζίτσας χτίσθηκε στη σημερινή της θέση το 1598 σύμφωνα με εντοιχισμένη πλάκα στην είσοδο του καθολικού. Σήμερα τα κτίρια που σώζονται μέσα στον τετράγωνο περιβολότοιχο είναι το κωδονοστάσιο, το καθολικό, το στέγαστρο της στέρνας και το κτίσμα του ηγουμενείου στη βορειοδυτική γωνία που χτίσθηκε το 1852.

Τυπολογία του Ηγουμενείου

Πρόκειται για κτίριο ορθογωνικής κάτοψης πλατυμέτωπο με χαγιάτι στο ισόγειο και κρεβάτα στον όροφο. Οι κύριοι χώροι βρίσκονται σε διάταξη γάμα. Το χαγιάτι στηρίζεται σε κιονοστοιχία με δύο καμάρες στη μικρή (νότια) πλευρά και τέσσερις στη μεγάλη (ανατολική).

Υπάρχουσα κατάσταση, (μορφολογικές αλλοιώσεις):

Οι τοιχοποιίες του κτιρίου είναι σε σχετικά καλή κατάσταση και δεν παρουσιάζουν σημαντικές αποκλίσεις. Το δυτικό δωμάτιο έχει ξύλινο δάπεδο και ταβάνι, το κεντρικό επίσης ξύλινο δάπεδο και σταυροθόλιο από πωρόλιθο στην οροφή ενώ το μεγάλο βορινό έχει ξύλινο ταβάνι και λίθινο δάπεδο που εδράζεται στο θολωτό υπόγειο. Η ξύλινη στέγη στηρίζεται σε καλκάνια και παρουσιάζει προβλήματα τόσο στο φέροντα οργανισμό όσο και στην επικάλυψη από σχιστόπλακα με αποτέλεσμα την εισροή νερών. Μεταπολεμικά οι καμάρες του ισογείου χτίστηκαν με πέτρα, προστέθηκαν εσωτερικά υποστυλώματα από οπλισμένο σκυρόδεμα και το ξύλινο δάπεδο αντικαταστάθηκε από πλάκα. Στη συνέχεια η κρεβάτα κλείστηκε με πέτρινο τοίχο από τις δύο πλευρές.

Πρόταση αποκατάστασης

Βασικό πρόβλημα του κτιρίου είναι η άμεση αποκατάσταση της στέγης. Η κατασκευή θα γίνει με ξυλεία κωνοφόρων σε διατομές 8χ15 και η έδραση θα γίνει στα καλκάνια κατά τον ίδιο τρόπο με την παλιά. Υλικό επικάλυψης θα είναι σχιστόπλακα σε πέτσωμα 3 εκ. Προβλέπεται επίσης ένα δεύτερο λεπτό πέτσωμα το οποίο στηρίζει την μεμβράνη αδιαβροχοποίησης. Περιμετρικά η έδραση της στέγης θα γίνει σε κρυφό, πίσω από την γρυπίδα, σενάζ το οποίο θα εξασφαλίσει το κτίριο από τις μικρές αποκλίσεις που παρουσιάζει η τοιχοποιία. Η στέγη στην κρεβάτα θα στηριχτεί σε ξύλινο πελεκητό οριζόντιο δοκάρι (τράβα) και σε υποστυλώματα 15χ18 εκ. και θα κατασκευαστεί ξύλινο κιγκλίδωμα. 

Παράλληλα με την αποκατάσταση της στέγης θεωρούμε σκόπιμη την επαναφορά του κτιρίου στην αρχική του μορφή τουλάχιστον ως προς τα βασικά της χαρακτηριστικά. Άλλωστε οι μετέπειτα επεμβάσεις διακρίνονται με μεγάλη σαφήνεια, η τυπολογική και μορφολογική αλλοίωση είναι προφανής. Θα κατεδαφιστεί ο τοίχος ο οποίος κλείνει την κρεβάτα, τη σκάλα ανόδου και οι λιθοδομές στις καμάρες του ισογείου. Η τοξοστοιχία θα ενισχυθεί με κρυφό σενάζ το οποίο εκτός από την περίδεση του κτιρίου θα χρησιμεύσει και σαν βάση για τα υποστυλώματα της κρεβάτας. Θα γίνει καθαρισμός, πλύσιμο των αρμών σε βάθος και προετοιμασία για τσιμεντενέσεις. Στη συνέχεια θα γίνουν αρμολογήματα με κονίαμα λευκού τσιμέντου χαλαζιακής άμμου και κεραμοτρίμματος. Θα ακολουθήσουν οι τσιμεντενέσεις και προσωρινή υποστύλωση της τοξοστοιχίας. Τα υποστυλώματα, οι δοκοί και η πλάκα από οπλισμένο σκυρόδεμα θα κατεδαφισθούν με τη βοήθεια υψίσυχνης αερόσφυρας. Η κατεδάφισή της κρίνεται απαραίτητη αφ΄ενός λόγω της διαφορετικής σεισμικής συμπεριφοράς που παρουσιάζει σε σχέση με την λιθοδομή και αφετέρου λόγω της σοβαρής αισθητικής αλλοίωσης του ισογείου.

Πρόκειται για κατασκευή η οποία δεν έχει καμία συνοχή με τους τοίχους και τις καμάρες του κτιρίου συνεπώς η κατεδάφιση δεν θα προκαλέσει κανένα πρόβλημα στη στατική του επάρκεια, ιδιαίτερα μετά τίς ενισχύσεις που θα προηγηθούν. Κατασκευάστηκε φαρδύ δρύινο ταβανοπάτωμα σε αντικατάσταση της κατεδαφισμένης πλάκας. Το δάπεδο του χαγιατιού καθώς και των υπογείων θα πλακοστρώθηκαν με λευκή σχιστόπλακα. Αποκαταστάθηκαν τα επιχρίσματα, χωρίς οδηγούς, και τα δάπεδα των υπολοίπων χώρων του κτιρίου. Τα ταβάνια θα αποκαταστάθηκαν με φαρδιά σανίδα, πηχάκι και περιμετρική κορνίζα.